واژه آموزی: ساخت واژه های مرکّب با «آمیز» و «انگیزه»:

واژه آموزی

ساخت واژه های مرکّب با «آمیز» و «انگیزه»

یکی دیگر از ساخت واژه های مرکّب این است که ما از بُنِ (ریشه ی) فعل استفاده کنیم. یکی از بُن های فعلی، بُن مضارع (ریشه های فعل زمان حال) است که در ساخت بعضی از واژه های مرکّب به کار می رود.

بعضی از بُن های مضارع که در ساخت واژه های مرکّب کاربُرد دارند عبارت اند از:

«آمیز - انگیز - گیر - خوان - زن - بند - خواه و …»

کاربرد «آمیز» در ساخت واژه های مرکّب:

• تحسین آمیز (تحسین + آمیز)  ß  یعنی [نگاه هایی] که با تحسین و تشویق آمیخته است.
• افتخارآميز (افتخار + آمیز)  ß  یعنی [کاری] که با افتخار همراه است.
• حیرت انگیز (حیرت + انگیز)  ß  یعنی [چیزی] که سبب حیرت و تعجّب می شود.

کاربرد «انگیزه» در ساخت واژه های مرکّب:

• خیال انگیز (خیال + انگیز)  ß  یعنی [چیزی] که خیال و اندیشه را برمی انگیزد؛ مانند: غروب خیال انگیز
• شگفت انگیز (شگفت + انگیز)  ß  یعنی [چیزی] که باعث شگفتی و تعجب می شود؛ مانند: نقش های شگفت انگیز
• وحشت انگیز (وحشت + انگیز)  ß  یعنی [چیزی] که سبب ترس و وحشت می شود؛ مانند: صدای وحشت انگیز

کاربُرد دیگر بُن های مُضارع در ساخت واژه های مرکّب:

• دستگیر (دست + گیر)  ß  یعنی [کسی] که به دیگران، کمک می کند.
• نغمه خوان (نغمه + خوان)  ß  یعنی [پرنده ای] که در حال خواندن آواز است.
• دلخواه (دل + خواه)  ß  یعنی [چیزی] که مطابق میل باشد.
• فریاد زن (فریاد + زن)
• دل بند (دل + بند)
• و … 

بیشتر بدانیم:

راه تشخیص بُن ماضی و بُن مضارع:

بن ماضی را از مَصدَر به دست می آوریم؛ یعنی «ن»، را از مصدر حذف می کنیم و بن ماضی به دست می آید:

• دیدن  ß  با حذف «ن»  ß      دید

مصدر                                       بن ماضی

برای به دست آوردن بُن مضارع، بُن ماضی را به فعل امر تبدیل می کنیم و «ب» را حذف می کنیم:

• دید  ß            ببین  ß  با حذف ب  ß          بین

بن ماضی          فعل امر                                   بن مضارع

بن مضارع «انگیز»، از مصدر «انگیختن»، ساخته می شود و بن مضارع «آمیز» از مصدر «آمیختن» به دست می آید.